ငလျင်- မြန်မာနိုင်ငံ၏ မလွဲမသွေ ကြုံတွေ့ရမည့် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်နှင့် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုများ

Oct 18, 2025 by talynt.org 6 views

ငလျင်- မြန်မာနိုင်ငံ၏ မလွဲမသွေ ကြုံတွေ့ရမည့် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်နှင့် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုများ

ငလျင်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ဒေသအများအပြားတွင် မကြာခဏဆိုသလို ကြုံတွေ့ရတတ်သည့် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ ရုတ်တရက်ဖြစ်ပေါ်မှုနှင့် ပြင်းထန်သော သက်ရောက်မှုများကြောင့် လူ့အသက်အိုးအိမ်စည်းစိမ်များကို ကြီးမားစွာ ပျက်စီးဆုံးရှုံးစေနိုင်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ပထဝီဝင်အနေအထားအရ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ပန်းကန်ပြားကြီးနှစ်ခုဖြစ်သော အိန္ဒိယပန်းကန်ပြား (Indian Plate) နှင့် ယူရေးရှားပန်းကန်ပြား (Eurasian Plate) တို့ တိုက်မိဆုံတွေ့ရာ နေရာတွင် တည်ရှိနေသောကြောင့် ငလျင်လှုပ်ရှားမှုများ အထူးအဖြစ်များသော ဒေသတစ်ခုဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံ၏အလယ်ပိုင်းကို ဖြတ်သန်းသွားသော စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ကြော (Sagaing Fault) ကဲ့သို့သော အဓိကပြတ်ရွေ့ကြောများ တည်ရှိနေခြင်းကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံသည် ငလျင်ဘေးအန္တရာယ်နှင့် မလွဲမသွေ ရင်ဆိုင်နေရသော နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ငလျင်ဖြစ်ပေါ်လာရခြင်း၏ သိပ္ပံနည်းကျ အကြောင်းရင်းများ၊ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် မြေပုံ၊ သမိုင်းတစ်လျှောက် ကြုံတွေ့ခဲ့ရသော ထင်ရှားသည့် ငလျင်များ၊ ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် ကြိုတင်ကာကွယ်ရေးနှင့် ပြင်ဆင်ခြင်းဆိုင်ရာ နည်းလမ်းများ၊ လက်ရှိ ငလျင်ဘေးစီမံခန့်ခွဲမှု အခြေအနေနှင့် အနာဂတ်အတွက် စိန်ခေါ်မှုများကို နားလည်ထားရန် အလွန်အရေးကြီးပါသည်။ ဤဆောင်းပါးတွင် ငလျင်ဆိုင်ရာ အခြေခံအချက်အလက်များမှသည် လက်တွေ့ကျသော ပြင်ဆင်မှုများအထိ အသေးစိတ် ဖော်ပြပေးသွားမည်ဖြစ်ပြီး၊ မြန်မာပြည်သူများအနေဖြင့် ငလျင်ဒဏ်ကို လျှော့ချနိုင်ရန်နှင့် ဘေးကင်းလုံခြုံစွာ နေထိုင်နိုင်ရန်အတွက် အသိပညာများ ဖြန့်ဝေပေးသွားမည် ဖြစ်ပါသည်။

ငလျင်ဆိုသည်မှာ အဘယ်နည်းနှင့် မည်သို့ဖြစ်ပေါ်သနည်း

ငလျင်ဆိုသည်မှာ ကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင် အောက်ခံလွှာများ ရုတ်တရက်လှုပ်ရှားမှုကြောင့် မြေပြင်တုန်ခါခြင်းကို ဆိုလိုပါသည်။ ကမ္ဘာမြေကြီး၏ အပြင်ဘက်ဆုံး အလွှာဖြစ်သော အခေါက်လွှာ (Crust) သည် ပုံသဏ္ဌာန်အမျိုးမျိုးရှိသော ကြီးမားသည့် ပန်းကန်ပြားများ (Tectonic Plates) ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး ၎င်းပန်းကန်ပြားများသည် မြေအောက်ရှိ အရည်ပျော်ကျောက်လွှာများ (Mantle) ပေါ်တွင် ဖြည်းညှင်းစွာ ရွေ့လျားနေကြပါသည်။ ဤပန်းကန်ပြားများ ရွေ့လျားရာတွင် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု တိုက်မိခြင်း၊ ပွတ်တိုက်ခြင်း၊ ခွဲထွက်ခြင်း စသည်ဖြင့် နည်းလမ်းမျိုးစုံဖြင့် အပြန်အလှန်သက်ရောက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိပါသည်။ ဤသက်ရောက်မှုများသည် ပြတ်ရွေ့ကြောများ (Fault Lines) ဟုခေါ်သော ကမ္ဘာ့အခေါက်လွှာရှိ အားနည်းသောနေရာများတွင် ဖိအားများ စုစည်းလာစေပါသည်။ အဆိုပါဖိအားများသည် တဖြည်းဖြည်းနှင့် စုဆောင်းမိလာပြီး အမြင့်ဆုံးအဆင့်သို့ ရောက်ရှိသောအခါ ရုတ်တရက် ပေါက်ကွဲထွက်လာပြီး ကြီးမားသော စွမ်းအင်များကို လှိုင်းလုံးများအသွင် ကမ္ဘာမြေပြင်သို့ ထုတ်လွှတ်လိုက်ပါသည်။ ဤစွမ်းအင်လှိုင်းများကို ငလျင်လှိုင်းများ (Seismic Waves) ဟုခေါ်ပြီး ၎င်းလှိုင်းများ မြေပြင်ကို ဖြတ်သန်းသွားသည့်အခါ မြေပြင်တုန်ခါမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခြင်းပင် ငလျင်၏ အဓိကဖြစ်ပေါ်ပုံ ဖြစ်ပါသည်။

ငလျင်လှိုင်းများသည် P-waves (Primary Waves) နှင့် S-waves (Secondary Waves) ဟူ၍ အဓိကအားဖြင့် နှစ်မျိုးရှိပါသည်။ P-waves များသည် အလျားလိုက်လှုပ်ရှားပြီး အသံလှိုင်းနှင့်ဆင်တူကာ အမြန်ဆုံးရောက်ရှိလာသော လှိုင်းများဖြစ်သည်။ S-waves များသည် ထောင့်မှန်အတိုင်း လှုပ်ရှားပြီး P-waves များထက် နှေးကွေးသော်လည်း ပိုမိုပြင်းထန်သော တုန်ခါမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။ ငလျင်တစ်ခု၏ စွမ်းအင်ပမာဏကို တိုင်းတာရာတွင် Moment Magnitude Scale ကို အများဆုံးအသုံးပြုပြီး ၎င်းသည် ငလျင်၏ အစွမ်းသတ္တိ (Energy) ကို တိကျစွာ ဖော်ပြနိုင်ပါသည်။ ငလျင်၏ ဗဟိုချက်သည် မြေအောက်တွင် စတင်လှုပ်ရှားသောနေရာကို Focus (သို့မဟုတ်) Hypocenter ဟုခေါ်ပြီး မြေအောက်ဗဟိုချက်မှ မြေပြင်သို့ ထောင်လိုက်တက်လာသော အမှတ်ကို Epicenter ဟုခေါ်ပါသည်။ ငလျင်၏ ပြင်းအားကို Mercalli Intensity Scale ဖြင့် တိုင်းတာလေ့ရှိပြီး ၎င်းသည် လူနှင့် အဆောက်အအုံများအပေါ် သက်ရောက်မှုအပေါ် မူတည်၍ သတ်မှတ်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ငလျင်သည် ရေအောက်တွင် လှုပ်ရှားပါက ဆူနာမီ (Tsunami) လှိုင်းများကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပြီး ၎င်းသည် ကမ်းရိုးတန်းဒေသများကို ပိုမိုကြီးမားသော အန္တရာယ်များနှင့် ရင်ဆိုင်စေနိုင်ပါသည်။ ဤသို့သော သိပ္ပံနည်းကျ နားလည်မှုများက ငလျင်ဒဏ်ကို လျှော့ချရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေသည့် အခြေခံအသိပညာများပင် ဖြစ်ပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် မြေပုံနှင့် အကြောင်းရင်းများ

မြန်မာနိုင်ငံသည် ပထဝီဝင်အနေအထားအရ အာရှတိုက်၏ တောင်ဘက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိပြီး၊ အင်အားကြီးမားသော ကမ္ဘာ့ပန်းကန်ပြားကြီးနှစ်ခုဖြစ်သည့် အိန္ဒိယပန်းကန်ပြားနှင့် ယူရေးရှားပန်းကန်ပြားတို့၏ တိုက်မိရာ အနားသတ်ဇုန် (Collision Zone) ပေါ်တွင် တည်ရှိနေပါသည်။ ဤပန်းကန်ပြားနှစ်ခုသည် နှစ်စဉ် စင်တီမီတာ အနည်းငယ်နှုန်းဖြင့် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု နီးကပ်စွာ ရွေ့လျားတိုက်မိနေပြီး ၎င်းတို့၏ ရွေ့လျားမှုကြောင့် မြေအောက်တွင် ဖိအားများ စဉ်ဆက်မပြတ် စုဆောင်းနေပါသည်။ ဤဖိအားများသည် နောက်ဆုံးတွင် ငလျင်လှုပ်ရှားမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ငလျင်ဘေးအန္တရာယ်မြေပုံကို လေ့လာပါက၊ နိုင်ငံအနှံ့အပြားတွင် ငလျင်ပြတ်ရွေ့ကြောများစွာ တည်ရှိနေသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ၎င်းတို့အနက် စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ကြော (Sagaing Fault) သည် အရှည်လျားဆုံးနှင့် အတက်ကြွဆုံးသော ပြတ်ရွေ့ကြောဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ မြောက်ဖျားမှသည် တောင်ဖျားအထိ ကီလိုမီတာ ၁၂၀၀ ခန့် ရှည်လျားစွာ ဖြတ်သန်းတည်ရှိနေပါသည်။ စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ကြောသည် ငလျင်လှုပ်ရှားမှုများကို မကြာခဏဆိုသလို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည့် အရင်းအမြစ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး မြို့ကြီးပြကြီးများနှင့် လူနေထူထပ်သော ဒေသများကို ဖြတ်သန်းသွားသောကြောင့် ၎င်း၏ လှုပ်ရှားမှုသည် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အထူးပင် အန္တရာယ်များလှပါသည်။ ၎င်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် မြေပုံတွင် အနီရောင်ဖြင့် ပြင်းထန်စွာ မှတ်သားထားရမည့် နေရာတစ်ခုဖြစ်သည်။

စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ကြောအပြင် ရခိုင်ရိုးမပြတ်ရွေ့ကြော (Arakan Yoma Fault)၊ ရှမ်းပြည်နယ်ပြတ်ရွေ့ကြော (Shan Boundary Fault)၊ ကျောက်ကြွယ်ပြတ်ရွေ့ကြော (Kyaukkywe Fault) နှင့် အခြားသော ဒေသတွင်း ပြတ်ရွေ့ကြောငယ်များစွာလည်း ရှိနေသေးသည်။ ဤပြတ်ရွေ့ကြောများသည်လည်း ငလျင်လှုပ်ရှားမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည့် အလားအလာရှိနေပါသည်။ သမိုင်းအထောက်အထားများအရ မြန်မာနိုင်ငံသည် နှစ်စဉ် ငလျင်ငယ်များစွာနှင့် ပြင်းအားကြီးမားသည့် ငလျင်အချို့ကို ပုံမှန်ကြုံတွေ့နေရသော နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မန္တလေး၊ စစ်ကိုင်း၊ ပုဂံ၊ ပဲခူး စသည့် မြို့များသည် သမိုင်းတစ်လျှောက် ပြင်းထန်သော ငလျင်ဒဏ်ကို အကြိမ်ကြိမ်ခံစားခဲ့ရဖူးပါသည်။ ဤသို့သော ငလျင်လှုပ်ရှားမှုများသည် အဓိကအားဖြင့် ပန်းကန်ပြားများ၏ တိုက်မိရွေ့လျားမှုမှ ဖြစ်ပေါ်လာသော ဖိအားများကြောင့် ဖြစ်သည်။ ငလျင်ဖြစ်ပေါ်နိုင်ခြေ အမြင့်ဆုံးဒေသများမှာ ရန်ကုန်၊ မန္တလေး၊ နေပြည်တော်၊ ပဲခူး၊ မကွေး၊ စစ်ကိုင်း စသည့် လူနေထူထပ်သော မြို့ပြဒေသများနှင့် နီးစပ်သည့် စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ကြောတစ်လျှောက် တည်ရှိသော ဒေသများဖြစ်သည်။ ဤသို့သော မြေအောက်လှုပ်ရှားမှုများ၏ သဘောသဘာဝနှင့် တည်နေရာကို ကောင်းစွာနားလည်ခြင်းဖြင့် ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် လျှော့ချရေးအတွက် ပိုမိုထိရောက်သော မူဝါဒများနှင့် ပြင်ဆင်မှုများကို ချမှတ်နိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် မြေပုံသည် ပြည်သူများအတွက် သတိပေးခေါင်းလောင်းသံတစ်ခုသဖွယ် အမြဲတစေ ရည်ညွှန်းစရာ ဖြစ်နေပါသည်။

မြန်မာ့သမိုင်းတစ်လျှောက် ထင်ရှားသော ငလျင်များ

မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် ကြီးမားသည့် ငလျင်လှုပ်ရှားမှုများစွာ ကြုံတွေ့ခဲ့ရပြီး ၎င်းတို့သည် နိုင်ငံ၏ လူမှုစီးပွားနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအပေါ် ကြီးမားသော သက်ရောက်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ထင်ရှားသော ငလျင်အချို့ကို ပြန်လည်လေ့လာခြင်းဖြင့် ငလျင်၏ အန္တရာယ်နှင့် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှု၏ အရေးပါပုံကို ပိုမိုနားလည်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ဤသမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်များသည် ငလျင်ဘေးအန္တရာယ်နှင့် ပတ်သက်၍ မြန်မာပြည်သူများ၏ သတိရှိမှုကို တိုးပွားစေရန်အတွက် သင်ခန်းစာများ ပေးစွမ်းနိုင်ပါသည်။

၁၉၇၅ ခုနှစ် ပုဂံငလျင်သည် မြန်မာ့သမိုင်းတွင် အထင်ရှားဆုံးနှင့် အမှတ်တရ အဖြစ်ဆုံး ငလျင်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ၁၉၇၅ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၈ ရက်နေ့တွင် ပုဂံအနီး၌ ပြင်းအား ၆.၈ မဂ္ဂနီကျုရှိ ငလျင်လှုပ်ခတ်ခဲ့ပြီး ရှေးဟောင်းပုဂံဒေသရှိ စေတီပုထိုးပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်အနက် စေတီပုထိုး ၄၀၀ ကျော် ပျက်စီးဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ ဤငလျင်ဒဏ်ကြောင့် ပုဂံဒေသ၏ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များ ပြန်လည်ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းရေးသည် ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ ကြာမြင့်ခဲ့ရပြီး မြန်မာနိုင်ငံ၏ အထင်ကရ နေရာတစ်ခုဖြစ်သည့် ပုဂံ၏ ဂုဏ်ကျက်သရေကို ကြီးမားစွာ ထိခိုက်ခဲ့သည်။ ဤငလျင်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များ ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိရေးအတွက် အသိပေးနှိုးဆော်ခဲ့သည့် အဓိကဖြစ်ရပ်တစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါသည်။

၂၀၁၁ ခုနှစ် တာလေငလျင်သည် ၂၀၁၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၄ ရက်နေ့တွင် ရှမ်းပြည်နယ် (အရှေ့ပိုင်း) တာလေမြို့အနီး၌ ပြင်းအား ၆.၈ မဂ္ဂနီကျု (အချို့အဆိုအရ ၇.၀) ရှိ ငလျင်လှုပ်ခတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဤငလျင်သည် လူပေါင်း ၇၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရပြီး အိမ်ခြေပေါင်းများစွာ ပြိုကျပျက်စီးခဲ့သည့်အပြင် ထိုင်း၊ လာအို၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့အထိပါ လှုပ်ခါမှုများကို ခံစားခဲ့ရသည်။ ဤငလျင်သည် စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ကြော၏ လှုပ်ရှားမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပြင်းထန်သော ငလျင်များ မည်သို့ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်ကို ပြသခဲ့သော မကြာသေးမီက ဖြစ်ရပ်တစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းသည် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် သက်ရောက်မှုများ၏ အရေးကြီးပုံကိုလည်း မီးမောင်းထိုးပြခဲ့သည်။

၂၀၁၂ ခုနှစ် သပိတ်ကျင်းငလျင်သည် ၂၀၁၂ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် မန္တလေးတိုင်း၊ သပိတ်ကျင်းမြို့အနီး၌ ပြင်းအား ၆.၈ မဂ္ဂနီကျုရှိ ငလျင်လှုပ်ခတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဤငလျင်သည် ရေအားလျှပ်စစ်ဆည်တစ်ခု၊ တံတားနှစ်စင်းနှင့် အဆောက်အအုံများစွာကို ထိခိုက်ပျက်စီးစေခဲ့ပြီး လူအချို့လည်း သေဆုံးခဲ့ရသည်။ ဤငလျင်သည်လည်း စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ကြော၏ လှုပ်ရှားမှုနှင့် ဆက်စပ်နေပြီး မြို့ပြနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ၏ ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိရန် လိုအပ်ကြောင်း ထပ်မံပြသခဲ့သည်။ အခြေခံအဆောက်အအုံများ၏ ခိုင်ခံ့မှုသည် ငလျင်ဒဏ်ကို လျှော့ချရာတွင် အဓိကကျကြောင်း ဤဖြစ်ရပ်က ဖော်ပြနေပါသည်။

၂၀၁၆ ခုနှစ် ချောက်/မကွေးငလျင်သည် ၂၀၁၆ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၄ ရက်နေ့တွင် မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၊ ချောက်မြို့အနီး၌ ပြင်းအား ၆.၈ မဂ္ဂနီကျုရှိ ငလျင်လှုပ်ခတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဤငလျင်လှုပ်ရှားမှုကြောင့် ပုဂံဒေသရှိ ရှေးဟောင်းစေတီပုထိုး ၁၈၀ ကျော် ထပ်မံပျက်စီးခဲ့ရပြီး ရန်ကုန်၊ မန္တလေး၊ နေပြည်တော် အစရှိသည့် မြို့ကြီးများအထိပါ သိသိသာသာ လှုပ်ခါခဲ့သည်။ ဤဖြစ်ရပ်များသည် မြန်မာနိုင်ငံသည် ငလျင်ဘေးအန္တရာယ်နှင့် မလွဲမသွေ ရင်ဆိုင်နေရသည်ကို ပြသနေပြီး၊ ငလျင်အန္တရာယ်နှင့် ပတ်သက်၍ အသိပညာပေးမှုနှင့် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုများမှာ အလွန်အရေးကြီးကြောင်းကို တပ်လှန့်နှိုးဆော်နေခြင်းပင် ဖြစ်ပါသည်။ ဤသမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်များမှ သင်ခန်းစာယူ၍ အနာဂတ်အတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်စွာ ပြင်ဆင်ထားသင့်ပါသည်။ ငလျင်သည် လူ့အသက်အိုးအိမ်များကို မည်မျှအထိ ထိခိုက်စေနိုင်သည်ကို ဤဖြစ်ရပ်များက သက်သေပြနေပါသည်။

ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် ကြိုတင်ကာကွယ်ရေးနှင့် ပြင်ဆင်ခြင်း

ငလျင်လှုပ်ရှားမှုများကို ကြိုတင်ဟန့်တားရန် မဖြစ်နိုင်သော်လည်း၊ ၎င်းတို့၏ သက်ရောက်မှုများကို လျှော့ချရန်နှင့် လူ့အသက်အိုးအိမ်စည်းစိမ်များကို ကာကွယ်ရန်အတွက် ကြိုတင်ကာကွယ်ရေးနှင့် ပြင်ဆင်ခြင်းသည် အလွန်အရေးကြီးပါသည်။ ထိရောက်သော ငလျင်ဘေးစီမံခန့်ခွဲမှုတွင် ငလျင်မဖြစ်မီ၊ ငလျင်လှုပ်နေစဉ်နှင့် ငလျင်လှုပ်ပြီးနောက် ဆောင်ရွက်ရမည့် အဆင့်သုံးဆင့် ပါဝင်ပါသည်။ ဤအဆင့်များသည် တစ်ဦးချင်းစီမှ အစပြု၍ ရပ်ရွာအဆင့်အထိ လိုက်နာဆောင်ရွက်သင့်သည့် အရေးပါသော လမ်းညွှန်ချက်များ ဖြစ်ပါသည်။

ငလျင်မဖြစ်မီ ပြင်ဆင်ခြင်း

ငလျင်မဖြစ်မီ ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုများသည် အန္တရာယ်ကို လျှော့ချရာတွင် အဓိကကျသည်။ ပထမဦးစွာ၊ မိသားစုတိုင်းအတွက် အရေးပေါ် အိတ်တစ်လုံး (Emergency Kit) ကို ပြင်ဆင်ထားသင့်သည်။ ၎င်းအိတ်တွင် အနည်းဆုံး ၃ ရက်စာ ရေနှင့် အသင့်စားသောက်ကုန်များ၊ ရှေးဦးသူနာပြုပစ္စည်းများ၊ ဓာတ်မီး၊ ဘက်ထရီအပို၊ ဘက်ထရီဖြင့် အသုံးပြုနိုင်သော ရေဒီယို၊ အရေးကြီးစာရွက်စာတမ်းမိတ္တူများ (ဥပမာ- မှတ်ပုံတင်၊ အိမ်ထောင်စုစာရင်း၊ ဘဏ်စာအုပ်မိတ္တူ)၊ ဆေးဝါးများ (လိုအပ်ပါက) နှင့် ငွေသားအနည်းငယ်တို့ ပါဝင်သင့်သည်။ ၎င်းအိတ်ကို မိသားစုဝင်အားလုံး လက်လှမ်းမီသော နေရာတွင် ထားရှိရန် အရေးကြီးပါသည်။ ဒုတိယအနေဖြင့်၊ မိသားစု အရေးပေါ်စီမံကိန်း (Family Emergency Plan) ကို ရေးဆွဲထားသင့်သည်။ ငလျင်လှုပ်လျှင် မိသားစုဝင်များအားလုံး မည်သည့်နေရာတွင် ဆုံစည်းမည်၊ ဖုန်းလိုင်းပြတ်တောက်ပါက မည်သို့ဆက်သွယ်မည်၊ ဘေးကင်းရာသို့ မည်သို့သွားမည် စသည်တို့ကို ကြိုတင်တိုင်ပင်ထားရမည်။ အရေးကြီးသော ဖုန်းနံပါတ်များကိုလည်း အလွတ်ရအောင် မှတ်ထားခြင်း သို့မဟုတ် အရေးပေါ်အိတ်ထဲတွင် ထည့်ထားခြင်းတို့ ပြုလုပ်သင့်ပါသည်။ တတိယအနေဖြင့်၊ နေအိမ်နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ ပရိဘောဂများနှင့် လေးလံသော ပစ္စည်းများကို လုံခြုံအောင် ပြုလုပ်ထားရန် လိုအပ်သည်။ စာအုပ်စင်များ၊ ဗီရိုများ၊ ရေခဲသေတ္တာများ စသည်တို့ကို နံရံတွင် ကပ်လျက် ခိုင်မြဲစွာ ချိတ်ဆွဲထားခြင်းဖြင့် ပြိုလဲမှုမှ ကာကွယ်နိုင်သည်။ မှန်ပြတင်းပေါက်များ၊ လေးလံသော မှန်ဘောင်များနှင့် ကွဲနိုင်သော ပစ္စည်းများကို ကင်းဝေးရာတွင် နေထိုင်ရန် လေ့ကျင့်ထားရမည်။

အဆောက်အအုံများ၏ ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိမှုသည် အရေးကြီးဆုံး ကဏ္ဍတစ်ခုဖြစ်သည်။ အဆောက်အအုံအသစ်များ ဆောက်လုပ်ရာတွင် သတ်မှတ်ထားသော ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်ရည်စံနှုန်းများနှင့်အညီ ဆောက်လုပ်ရန် လိုအပ်ပြီး၊ အဆောက်အအုံဟောင်းများအတွက်လည်း မာကျောခိုင်ခံ့မှု ရှိမရှိ ပုံမှန်စစ်ဆေးသင့်သည်။ လိုအပ်ပါက အဆောက်အအုံ ပြန်လည်မွမ်းမံခြင်း သို့မဟုတ် အားဖြည့်ခြင်းများ ပြုလုပ်ရမည်။ ပညာပေးလှုပ်ရှားမှုများ ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ပြည်သူလူထု၏ ငလျင်အသိပညာနှင့် ပြင်ဆင်မှုအဆင့်ကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပါသည်။ ကျောင်းများတွင် ငလျင်လေ့ကျင့်ခန်းများ ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ကလေးသူငယ်များ ဘေးကင်းအောင် နေထိုင်တတ်စေရန် သင်ကြားပေးသင့်ပါသည်။

ငလျင်လှုပ်နေစဉ် ဆောင်ရွက်ရန်

ငလျင်လှုပ်နေစဉ်တွင် အသက်ဘေးကင်းလုံခြုံရေးသည် အဓိကဖြစ်သည်။ Drop, Cover, and Hold On ဟူသော နိယာမကို လိုက်နာရန် အရေးကြီးပါသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ မြေပြင်ပေါ်သို့ ချက်ချင်း ဝပ်ချပါ (Drop)၊ ခိုင်ခံ့သော စားပွဲ သို့မဟုတ် အခြား ပရိဘောဂအောက်သို့ ခိုဝင်ပါ (Cover)၊ ထို့နောက် အရာဝတ္ထုကို ခိုင်မြဲစွာ ဆုပ်ကိုင်ထားပါ (Hold On) ဖြစ်သည်။ အကယ်၍ အိမ်တွင်း၌ ရှိနေပါက ပြတင်းပေါက်များ၊ မှန်များ၊ နံရံများနှင့် လေးလံသော ပရိဘောဂများမှ ဝေးဝေးနေပါ။ လျှပ်စစ်မီးများကို ပိတ်ပြီး မီးဖိုချောင်ရှိ မီးများကိုလည်း ပိတ်ထားရန် အရေးကြီးပါသည်။ အပြင်ဘက်တွင် ရှိနေပါက အဆောက်အအုံများ၊ မီးကြိုးများ၊ သစ်ပင်များနှင့် မီးတိုင်များ ကင်းဝေးရာ ပွင့်လင်းသော နေရာသို့ အမြန်ဆုံး သွားပါ။ ယာဉ်ပေါ်တွင် ရှိနေပါက လမ်းဘေးသို့ ဘေးကင်းစွာ ရပ်နားပြီး ငလျင်ရပ်တန့်သည်အထိ ယာဉ်အတွင်း၌သာ နေထိုင်ပါ။ ကားထဲမှ အပြင်သို့ မထွက်ပါနှင့်။ တံတားများ၊ ဥမင်လိုဏ်ခေါင်းများနှင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားလိုင်းများအောက်မှ ဝေးဝေးနေပါ။

ငလျင်လှုပ်ပြီးနောက် ဆောင်ရွက်ရန်

ငလျင်လှုပ်ပြီးနောက်တွင် အရေးကြီးသည်မှာ အခြေအနေကို သတိရှိရှိ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခြင်း ဖြစ်သည်။ ဦးစွာ မိမိကိုယ်ကိုယ်နှင့် မိသားစုဝင်များ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရခြင်း ရှိမရှိ စစ်ဆေးပြီး လိုအပ်ပါက ရှေးဦးသူနာပြု ကုသပါ။ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ယိုစိမ့်မှု၊ လျှပ်စစ်ဝါယာရှော့ဖြစ်မှု သို့မဟုတ် အဆောက်အအုံပျက်စီးမှုများ ရှိမရှိ စစ်ဆေးပါ။ ဓာတ်ငွေ့နံ့ ရပါက ပင်မအဆို့ရှင်ကို ပိတ်ပြီး တံခါးပြတင်းပေါက်များကို ဖွင့်ကာ အိမ်မှ ထွက်ခွာပါ။ မီးခြစ် သို့မဟုတ် မီးညှိတံများ မသုံးပါနှင့်။ အန္တရာယ်ရှိသော ဓာတ်ငွေ့လိုင်းများကို ချက်ချင်းရှာဖွေပါ။ ထပ်မံလှုပ်ခတ်နိုင်သည့် နောက်ဆက်တွဲငလျင် (Aftershocks) များကို သတိပြုပါ။ သတင်းမီဒီယာများနှင့် အာဏာပိုင်များ၏ ညွှန်ကြားချက်များကို နားထောင်ပြီး လိုက်နာပါ။ ပျက်စီးနေသော အဆောက်အအုံများ သို့မဟုတ် နေရာများသို့ မဝင်ရောက်ပါနှင့်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ပြန်လည်ရရှိပါက ပလပ်ခုံများ၊ ဝါယာကြိုးများ အားလုံး ပုံမှန်အတိုင်း ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်ခြင်း ရှိမရှိ သေချာစွာ စစ်ဆေးပြီးမှ အသုံးပြုသင့်ပါသည်။ ငလျင်ဘေးအန္တရာယ်မှ လုံခြုံစွာ ရှင်သန်နိုင်ရေးအတွက် ဤကဲ့သို့သော ပြင်ဆင်မှုများသည် အသက်ကယ်တင်နိုင်သော အရေးပါသည့် အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ ငလျင်ဘေးစီမံခန့်ခွဲမှုနှင့် အနာဂတ်အတွက် စိန်ခေါ်မှုများ

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် စီမံခန့်ခွဲရေးဆိုင်ရာ ကြိုးပမ်းမှုများ ရှိနေသော်လည်း အနာဂတ်အတွက် စိန်ခေါ်မှုများစွာ ရင်ဆိုင်နေရဆဲဖြစ်သည်။ လက်ရှိတွင် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ စီမံခန့်ခွဲမှုဦးစီးဌာန (Department of Disaster Management - DDM) သည် ငလျင်အပါအဝင် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များကို ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရန်အတွက် မူဝါဒများ၊ စီမံကိန်းများနှင့် လှုပ်ရှားမှုများကို ချမှတ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်တွင်း NGO များ၊ ကြက်ခြေနီအသင်းနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများလည်း ရှိနေပါသည်။ သို့သော်လည်း ငလျင်ဘေးအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ အသိပညာပေးမှုများ၊ ငလျင်ကြိုတင်သတိပေးစနစ်များ တည်ဆောက်ရေးနှင့် ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိသော အခြေခံအဆောက်အအုံများ တည်ဆောက်ရာတွင် အားနည်းချက်များ ရှိနေသေးသည်။ ဤသည်မှာ ငလျင်ဒဏ်ကို လျှော့ချရန်အတွက် ဖြေရှင်းရမည့် အဓိက စိန်ခေါ်မှုများဖြစ်သည်။

ငလျင်ကြိုတင်သတိပေးစနစ် (Early Warning System) များသည် ငလျင်ဖြစ်ပွားပြီးနောက် စက္ကန့်ပိုင်းအတွင်း သတိပေးနိုင်ခြင်းဖြင့် လူများကို ဘေးလွတ်ရာသို့ ရွှေ့ပြောင်းရန် သို့မဟုတ် ဘေးကင်းရာသို့ ခိုဝင်ရန် အချိန်အနည်းငယ် ရရှိစေနိုင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဤစနစ်များမှာ အစပျိုးအဆင့်တွင်သာ ရှိနေသေးပြီး နိုင်ငံအနှံ့အပြားတွင် လွှမ်းခြုံနိုင်ရန်အတွက် နည်းပညာ၊ ရန်ပုံငွေနှင့် ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များ လိုအပ်နေသေးသည်။ မြို့ပြများ တိုးတက်လာသည်နှင့်အမျှ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းများ ပိုမိုများပြားလာပြီး အချို့သော အဆောက်အအုံများသည် ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်ရည်စံနှုန်းများနှင့်အညီ မတည်ဆောက်နိုင်ခြင်းသည်လည်း ကြီးမားသော စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် မြို့ပြများရှိ လူနေထူထပ်သော အိမ်ရာများ၊ အများပြည်သူသုံး အဆောက်အအုံများ (ကျောင်းများ၊ ဆေးရုံများ) သည် ငလျင်ဒဏ်ကို ခံနိုင်ရည်ရှိရန် လွန်စွာ အရေးကြီးပါသည်။ ဤအဆောက်အအုံများ ခိုင်ခံ့မှုမရှိပါက ငလျင်ဖြစ်ပွားပါက လူ့အသက်ဆုံးရှုံးမှုများနှင့် စီးပွားရေးဆုံးရှုံးမှုများ ကြီးမားစွာ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါသည်။

ထို့ပြင် ပြည်သူလူထု၏ ငလျင်ဘေးအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ အသိပညာနှင့် ပြင်ဆင်မှုအဆင့်ကို မြှင့်တင်ရန်အတွက် စဉ်ဆက်မပြတ် ပညာပေးလှုပ်ရှားမှုများ လိုအပ်နေပါသည်။ ကျောင်းများ၊ ရုံးဌာနများနှင့် ရပ်ရွာလူထုအကြား ငလျင်လေ့ကျင့်ခန်းများ၊ အသိပညာပေး ဆွေးနွေးပွဲများကို ပုံမှန်ပြုလုပ်ပေးသင့်ပါသည်။ မြေအောက်လှုပ်ရှားမှုများကို ပိုမိုတိကျစွာ လေ့လာစောင့်ကြည့်နိုင်ရန် ငလျင်စောင့်ကြည့်စခန်းများ (Seismic Stations) နှင့် ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ သုတေသနလုပ်ငန်းများကိုလည်း အားဖြည့်ဆောင်ရွက်သင့်သည်။ ဒေတာနှင့် နည်းပညာကို အသုံးပြု၍ ငလျင်အန္တရာယ်မြေပုံများ (Hazard Maps) ကို ပိုမိုတိကျစွာ ရေးဆွဲခြင်းနှင့် ငလျင်ဖြစ်နိုင်ခြေ ပုံစံများကို ခန့်မှန်းခြင်းတို့သည်လည်း အရေးကြီးပါသည်။ အနာဂတ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် ငလျင်ဒဏ်ကို ပိုမိုခံနိုင်ရည်ရှိသော လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် အဆောက်အအုံများ ဖြစ်လာစေရန်အတွက် အစိုးရ၊ ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍ၊ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပြည်သူလူထုအားလုံး ပူးပေါင်းပါဝင်ဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ ဤသည်မှာ ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် စီမံခန့်ခွဲမှု၏ ရေရှည်ရည်မှန်းချက် ဖြစ်သည်။

နိဂုံး

နိဂုံးချုပ်အနေဖြင့် ငလျင်သည် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ရှောင်လွှဲမရနိုင်သော သဘာဝဘေးအန္တရာယ်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး၊ စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ကြော ကဲ့သို့သော အဓိကပြတ်ရွေ့ကြောများ တည်ရှိနေခြင်းကြောင့် ၎င်း၏ အန္တရာယ်သည် အမြဲတစေရှိနေပါသည်။ သမိုင်းတစ်လျှောက် ကြုံတွေ့ခဲ့ရသော ပြင်းထန်သည့် ငလျင်များသည် လူ့အသက်အိုးအိမ်စည်းစိမ်နှင့် ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များအပေါ် ကြီးမားစွာ သက်ရောက်ခဲ့ပုံကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြသနေပါသည်။ ငလျင်ဖြစ်ပွားခြင်းကို တားဆီး၍ မရနိုင်သော်လည်း၊ ၎င်း၏ သက်ရောက်မှုများကို ထိရောက်စွာ လျှော့ချနိုင်ရန်အတွက် ကြိုတင်ကာကွယ်ရေးနှင့် ပြင်ဆင်မှုများသည် အရေးအကြီးဆုံးသော ကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပါသည်။

မိသားစု အရေးပေါ်စီမံကိန်းများ ရေးဆွဲခြင်း၊ အရေးပေါ်အိတ်များ ပြင်ဆင်ခြင်း၊ နေအိမ်ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ ပစ္စည်းများကို လုံခြုံအောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ငလျင်လှုပ်နေစဉ်တွင် Drop, Cover, and Hold On ကဲ့သို့သော ဘေးကင်းရေး နည်းလမ်းများကို လေ့ကျင့်ထားခြင်းနှင့် ငလျင်လှုပ်ပြီးနောက်တွင် အခြေအနေကို သတိရှိရှိ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခြင်းတို့သည် တစ်ဦးချင်းစီနှင့် မိသားစုများ၏ ဘေးကင်းလုံခြုံရေးအတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သော လုပ်ငန်းများ ဖြစ်ပါသည်။ ထို့အပြင်၊ နိုင်ငံတော်အစိုးရ၊ သက်ဆိုင်ရာဌာနများ၊ အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပြည်သူလူထုအားလုံး ပူးပေါင်း၍ ငလျင်ကြိုတင်သတိပေးစနစ်များ တည်ဆောက်ခြင်း၊ ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိသော အဆောက်အအုံစံနှုန်းများကို တင်းကျပ်စွာ လိုက်နာစေခြင်း၊ ပြည်သူလူထု၏ အသိပညာပေးမှုများကို တိုးမြှင့်ခြင်းတို့ဖြင့် ငလျင်ဘေးအန္တရာယ်ကို ပိုမိုထိရောက်စွာ စီမံခန့်ခွဲနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိသော၊ လုံခြုံသော မြန်မာနိုင်ငံကို ဖန်တီးနိုင်ရန်အတွက် ယနေ့မှစ၍ အားလုံးပူးပေါင်းပါဝင်ကာ ပြင်ဆင်ကြပါစို့ဟု တိုက်တွန်းနှိုးဆော်အပ်ပါသည်။